Εγώ για τον Κοντορεβιθούλη έψαχνα

Ο Βαγγέλης, έξι χρονών παιδί, κρατούσε γερά τους ώμους μου την ώρα που το θαλασσινό νερό αγκάλιαζε το αδύνατο κορμάκι του. Τα επαναλαμβανόμενα τινάγματα, και η ανημπόρια του να βαδίσει, τον υποχρέωναν να κάνει το μπάνιο του πάντα με την παρουσία άλλου. Για μια πρωτοετή σπουδάστρια της σχολής νηπιαγωγών, που η οικογένεια την προσέλαβε για αυτό το σκοπό, χωρίς να έχει εκπαιδευτεί, χωρίς -το βασικότερο - να έχει έλθει ποτέ αντιμέτωπη με το πρόβλημα της εγκεφαλικής παράλυσης, η επιρροή ήταν μεγάλη. Αλλά και η έκπληξη μεγαλύτερη. Ο κόσμος άδειαζε τη θάλασσα για να έλθει να δει το «φαινόμενο»...Η συμπόνια τους για μένα, που με θεωρούσαν μάνα του, ήταν έκδηλη! Η περιέργεια εκνευριστική!

Ένιωθα να μην την αντέχω και να διακατέχομαι από τη βιαστική ανάγκη να εξηγήσω: Όχι, δεν είναι γιος μου!

Όταν μετά από δέκα περίπου χρόνια η οκτάχρονη Ευαγγελία περνούσε το κατώφλι της πόρτας του «κανονικού» νηπιαγωγείου μου, οι γονείς των «φυσιολογικών» παιδιών μάζευαν υπογραφές για να διώξουν το δύσμορφο νταουνάκι που φόβιζε τα παιδιά τους! Και κατάφεραν να το απομονώσουν και πάλι στους τέσσερις τοίχους ενός σπιτιού που βάραινε από την προκατάληψη και τον πόνο. Εμείς οι υπόλοιποι συνεχίσαμε το έργο και τη ζωή μας ανεμπόδιστα από ό,τι πήγε να χαλάσει την αισθητική και την ησυχία μας.

Έτσι δημιουργήθηκε το «χρέος»!

Από το προλογικό σημείωμα στην μεταπτυχιακή εργασία της Αγγελικής Μάλμου: Το άτομο με ειδικές ανάγκες σε πεζά κείμενα της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους τη δεκαετία 1986-1996, Οι στάσεις των συγγραφέων

Η αναφορά στον Κοντορεβιθούλη υπάρχει από σπόντα, στα αντιπροσωπευτικά παραδείγματα στερεότυπων μορφών των ηρώων με ειδικές ανάγκες στη λογοτεχνία

Στους αρχέγονους μύθους των λαών που στάθηκαν οι πηγές των λαϊκών παραμυθιών, οι κακοί χαρακτήρες έχουν τη μορφή τερατόμορφου δράκου, αποκρουστικού γίγαντα, άσκημης γριάς μάγισσας. Η «ψυχική ασχήμια» συμβαδίζει πάντα με τη σωματική μειονεξία, ενώ το στοιχείο του καλού έχει τη μορφή πανέμορφης κόρης, νεράιδας ή ξωθιάς.

Επίσης, εξαιτίας του Κοντορεβιθούλη πάντα, βρήκα το ελληνικό λαϊκό παραμύθι και τις σύγχρονες μεταμορφώσεις του, από τον Βασίλη Γεργατσούλη.

... η διαδικασία απάλυνσης της βίας στις ελληνικές παραμυθιακές αφηγήσεις δεν έχει ολοκληρωθεί. Οι σημερινοί λαϊκοί παραμυθάδες, πιο μορφωμένοι από τους παλιούς, αναλαμβάνουν, κάποτε με ερασιτεχνικό τρόπο, τη μετάπλαση του παραμυθιού. Όταν διαπιστώνουν την παρουσία άσεμνων ή βίαιων σκηνών, παρεμβαίνουν αυτόκλητα και διασκευάζουν αυτά τα σημεία. Για να κατανοήσουμε αυτή τη διαδικασία θα αναφερθώ στο παράδειγμα της νέας σε ηλικία αφηγήτριας Βιβής Σκευοφύλακα²⁰ από το χωριό Αρκάσα της Καρπάθου. Μου αφηγήθηκε δυο παραμύθια, παρουσία της μικρής κόρης της, τον «Πισωκωλάκη» και την «Κοκκινοσκουφίτσα». Το πρώτο το έμαθε από τη γιαγιά της, ενώ το δεύτερο από γραπτές πηγές. Θα σταθώ στις αφηγήσεις της γιατί παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις σύγχρονες διαδικασίες μετάπλασης του παραμυθιού.

Ο «Πισωκωλάκης» (ATU 700: «Thumbling» + 327C: «The Devil (witch) carries the hero home in a sack»)²¹ είναι ένα μαγικό παραμύθι. Η ευχή μιας άτεκνης γριάς πραγματοποιείται και μεταμορφώνονται σε παιδιά τα κουκιά που έχει στην ποδιά της. Επειδή δεν μπορούν να τους προσφέρουν τροφή, εξαιτίας της φτώχειας τους, τα σκοτώνουν ζεματίζοντάς τα. Επιζεί μόνο ο Πισωκωλάκης. Μια στρίγγλα τον αιχμαλωτίζει και τον παραδίδει στην κόρη της να τον σφάξει να τον φάνε. Ο πονηρός μικροσκοπικός ήρωας σκοτώνει την κόρη της στρίγγλας και κόβει τα στήθη της και τα κρεμάει στο καρφί. Μετά μαγειρεύει το κορίτσι. Η στρίγγλα επιστρέφει και βλέποντας τα στήθη, νομίζοντας ότι είναι τα γεννητικά όργανα του παιδιού, αναφωνεί «Όσο μικρός ήταν, τόσο μεγάλα τα είχε!». Στη συνέχεια τρώει την κόρη της, νομίζοντας ότι τρώει τον Πισωκωλάκη. Στο τέλος ο ήρωας εξοντώνει και την ίδια. Στην παραλλαγή της Βιβής Σκευοφύλακα, αν και η αφηγήτρια με πληροφόρησε ότι γνώριζε το παραμύθι με τη μορφή που ανέφερα, εμφανίζεται μια εκτεταμένη απάλειψη των βίαιων και άσεμνων σκηνών. Τα παιδιά-κουκιά δε δολοφονούνται από τους γέρους, αλλά στέλνονται στην πόλη για να βρουν δουλειά. Στην αφήγηση της Σκευοφύλακα η στρίγγλα αιχμαλωτίζει τον Πισωκωλάκη για να τον παντρέψει με την κόρη της κι όχι για να τον φάνε. Αυτές οι αλλαγές στην πλοκή επιβάλλουν ένα διαφορετικό τέλος στο παραμύθι, ώστε να απαλειφθεί η σκηνή του κανιβαλισμού. Έτσι στην αφήγηση της Σκευοφύλακα η στρίγγλα και η κόρη της πήγαν στο πηγάδι να φέρουν νερό. «Μόλις σκύψανε στο πηγάδι, πάει από πίσω τους ένας σκύλος, ο σκύλος ο καλός, που αγάπησε τον Πισωκωλάκη, και δίνει μια στον πισινό της γριάς, δίνει μια στον πισινό της κόρης της και πέφτουνε και οι δυο μες στο πηγάδι. […] Και έβαλε λοιπόν και την τάπα του πηγαδιού. Και γλιτώσανε όλα τα παιδιά απ’ την κακιά τη γριά και ο Πισωκωλάκης γλίτωσε απ’ την κόρη, που ’θελε να τον παντρευτεί, να τον κάνει γαμπρό»<sup>22

20</sup>Η Βιβή Σκευοφύλακα του Βασιλείου γεννήθηκε το 1965 στην Αρκάσα Καρπάθου. Είναι απόφοιτος Μέσης Σχολής (ΣΒΙΕ) και εργάζεται ως Βοηθός Μικροβιολόγου.
²²Η αφηγήτρια μου είπε ιδιαιτέρως, χωρίς την παρουσία της κόρης της: «Η γιαγιά μου έλεγε ότι τα παιδιά η γριά και ο γέρος τα ρίξανε στον γκρεμό, αλλά για να μην τρομάζουν τα παιδάκια λέμε “στην πόλη”. Όταν τον έφερε στην αυλή, να τον φάει με την κόρη της -έτσι το ξέρω εγώ απ’ τη γιαγιά- έλεγε “να τον φάνε”. Εγώ το ’φτιαξα το “να τον παντρευτούν”. Και έλεγε λοιπόν, όταν τον φέρανε για να τον φάνε, πήρε δρόμο ο Πισωκωλάκης και ανέβηκε στη σκεπή. “Πώς ανέβηκες, Πισωκωλάκη, εκεί πάνω;”. “Έβαλα, λέει, γυαλιά στον πισινό μου και ανέβηκα πάνω!”. Ε! Και εβάλανε και αυτές γυαλιά στον πισινό τους για να ανεβούνε. Μετά έβαλαν και καρφιά στον πισινό τους και πεθάνανε. Αυτό το τέλος ήξερα εγώ. Αλλά το τέλος το δικό μου είναι άλλο, αυτό που σου ’πα πριν».

Τέλος (;) βρήκα και την εργασία «Η κοινωνική παιδαγωγική των Pokémon μέσα από τα τρία πρώτα επεισόδια της σειράς» που έκαναν οι φοιτήτριες Σοφία Ζωράκη και Αικατερίνη Γουρνιεζάκη. Έκπληξη, η διδάσκουσα καθηγήτρια! (δεν τολμώ να προφέρω το όνομά της από το φόβο μήπως τονίσω λάθος συλλαβή)

Μέσα από την έρευνα του προγράμματος κινουμένων σχεδίων Pokémon θα διερευνηθεί το αν στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ιδιαίτερα βίαιο πρόγραμμα και για το κατά πόσο τα μηνύματα του, μπορούν να θεωρηθούν αρνητικά για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

Θα διερευνηθεί παράλληλα, ιδιαίτερα επισταμένα, το αν και κατά πόσο υπάρχουν θετικές επιδράσεις στα παιδιά από τα Pokémon και σε ποιο βαθμό αυτές μπορούν να συμβάλουν στη διαπαιδαγώγηση τους.

Powered by ScribeFire.